Olsztyn24

Ponad setka rekonstruktorów XIX-wiecznej wojskowości stawiło się dzisiaj (3.02) by wziąć udział w inscenizacji bitwy żołnierzy Napoleona Bonapartego z wojskami rosyjsko-pruskimi o przeprawę na Łynie w obecnej Barkwedzie w gminie Dywity. Uczestnicy inscenizacji przyjechali nie tylko z różnych miejsc w Polsce, ale również z Litwy, Łotwy, Estonii, Niemiec i Irlandii. W zamyśle organizatorów, wydarzenia ma promować Powiat Olsztyński, Gminę Dywity, Szlak Napoleoński na Warmii oraz Szlak Świętej Warmii jako ważne produkty turystyczne naszego regionu.

Zorganizowana w Barkwedzie inscenizacja była częścią większego wydarzenia pod nazwą „Piknik Napoleoński”. Inicjatywa promowania rozgrywających się na Warmii w 1807 roku wydarzeń historycznych należała do Gminy Dywity. Po raz pierwszy inscenizacja bitwy odbyła się w 2018 roku. Pomysł podchwyciło Starostwo Powiatowe w Olsztynie. W organizację tegorocznego wydarzenia włączyli się także: Sołectwo Barkweda, GOK Jonkowo, Grupa Rekonstrukcji Historycznych 21. Batalion Fizylierów, OSP Brąswałd, SP im. Tadeusza Kościuszki w Jonkowie i Klub Jeździecki „U Doktorka”.

Dzisiejszy „Piknik Napoleoński” rozpoczął się o godz. 9:00 w Jonkowie, gdzie odbyła się zbiórka rekonstruktorów i apel. Tam też oddana została salwa armatnia na cześć wizyty Napoleona w Jonkowie w 1807 roku. Następnie rekonstruktorzy przemaszerowali z Jonkowa przez Polejki do Barkwedy, tocząc po drodze potyczki oddziałów. Po pokonaniu 7,5 km rekonstruktorzy pojawili się przy świetlicy wiejskiej w Barkwedzie, gdzie odpoczęli przed bitwą i przygotowali się do inscenizacji.

Sama inscenizacja historyczna bitwy o przeprawę na Łynie rozpoczęła się kilka minut po 13. na łące między zabytkową aleją drzew, grodziskiem i zabytkowym cmentarzem. Wśród licznie zebranych obserwatorów inscenizacji był m.in. starosta olsztyński Andrzej Abako, przewodniczący Stowarzyszenia Szlak Świętej Warmii, który już myśli o stworzeniu kolejnego produktu turystycznego - Szlaku Napoleońskiego.

- Za trzy lata będzie już 220. rocznica zmagań napoleońskich na naszych ziemiach i warto ją wykorzystać w naszej promocji - powiedział starosta Abako. - Dlatego mam nadzieję, że w kolejnych latach, w porozumieniu z władzami gminy Dywity, Jonkowo, okolicznymi sołectwami uda nam się zwiększyć skalę przedsięwzięcia w Barkwedzie, ale także zainicjować podobne imprezy w innych miejscowość Szlaku Napoleońskiego. Mam też nadzieję, że w ramach Stowarzyszenia Szlaku Świętej Warmii dojdziemy do porozumienia z Lidzbarkiem Warmińskim w celu połączenia tych inicjatyw w jedną całość - spójny produkt turystyczny nie tylko warmiński, ale obejmujący całe województwo. Kampania napoleońska roku 1807 toczyła się praktycznie w całych ówczesnych Prusach Wschodnich, a więc i na terenie Warmii i Mazur.

Po bitwie przy świetlicy wiejskiej w Barkwedzie odbył się piknik, przy słynnej „barkwedzkiej zalewajce” i pieczonych na ruszcie kiełbaskach. Była też też gorąca kawa i herbata. Rekonstruktorzy zaprezentowali musztrę, umundurowanie, uzbrojenie oraz różne ciekawostki dotyczące poszczególnych armii. Każdy mógł dotknąć broni z epoki napoleońskiej, czy wykonać pamiątkowe zdjęcie. Ze stoiskiem promocyjnym wystawiły się Wojska Obrony Terytorialnej.

******

Z Napoleonem po Warmii

3 lutego 1807 roku cesarz Napoleon Bonaparte z wieży kościoła w Gutkowie obserwował przygotowania rosyjskiej armii cara Aleksandra do obrony pozycji wzdłuż drogi Węgajty-Jonkowo-Mątki. Rosjanie zgromadzili tu 80 tys. żołnierzy i ponad 540 armat. Równie liczebne siły gromadzili Francuzi dążąc do rozstrzygającego starcia. Jednak wraz z nastaniem świtu pod Jonkowem doszło tylko do potyczki, w której krótkotrwały opór wojskom napoleońskim stawiły już jedynie oddziały tylnej straży osłaniających odwrót armii rosyjskiej...

Tak zaczyna się historia liczącego ok. 40 km Szlaku Napoleońskiego prowadzącego trasą zmagań armii francuskiej z siłami koalicji rosyjsko-pruskiej w lutym 1807 roku - „warmińskiego” epizodu wschodniopruskiej kampanii Napoleona.

Od lat jest on popularyzowany przez pasjonatów historii i regionalistów, którzy spotykają się na różnych „napoleoniadach”. Między innymi i w Barkwedzie, gdzie od roku 2018 organizowany jest „Piknik Napoleoński”. Tu bowiem 3 lutego 1807 roku żołnierze francuscy z korpusu marszałka Mikołaja Soulta (ok. 15 tys. bagnetów i 1,5 tys. szabel) stoczyli krwawą bitwę z 4 tys. żołnierzy rosyjskich i pruskich o przeprawę na rzece Łynie.

Jak pisał historyk regionalista prof. Janusz Jasiński („Napoleon w Olsztynie i okolicach”): „Tak więc Francuzi mieli zdecydowaną przewagę, którą jednak nie do końca mogli wykorzystać w stosunkowo wąskim gardle, to znaczy na moście barkwedzkim i na pobliskiej grobli. Natomiast Rosjanie i Prusacy świetnie wykorzystali naturalne warunki w celu obrony przejścia przez Łynę. [...] Atak rozpoczęli Francuzi o godzinie 15.00. [...] Natarcie z powodu celnego ognia pruskiej artylerii załamało się, rosyjscy muszkieterzy w Barkwedzie nie ustąpili. Wieczorem Francuzi przystąpili do drugiego, bardziej gwałtownego natarcia, dzięki czemu wyparli nieprzyjaciela...”.

W wyniku trwającej kilka godzin, krwawej bitwy, Francuzi tracąc ok. 600 ludzi (straty Rosjan wyniosły ok. 1100 żołnierzy) opanowali przeprawę i tym samym mogliby bez większych przeszkód zaatakować następnego dnia lewe skrzydło wojsk rosyjskich zgromadzonych pod Jonkowem. Dlatego ich dowódca zdecydował o rezygnacji z boju i wycofaniu się z zajmowanych pozycji na północ, w kierunku Górowa Iławeckiego.

Szlak Napoleoński, który swój początek ma w Barkwedzie, wiedzie przez Gutkowo, Mątki, Jonkowo, Łomy, Pupki, Gołogórę, Skolity, Dąbrówkę do Konradowa. W każdej z tych miejscowości, umieszczone są tablice przybliżające historię potyczek obu armii.

Finał kampanii zimowej kampanii 1807 roku przyniosła jedna z najkrwawszych batalii epoki napoleońskiej - bitwa, która rozegrała się 7-8 lutego pod Pruską Iławą (obecnie Bagrationowsk w obwodzie królewieckim). Poległo w niej łącznie ponad 40 tys. żołnierzy obu stron, a prawie 30 tys. odniosło rany. Nie przyniosła ona jednak zakończenia wojny. Armie wyniszczone walką, jak i całą kampanią prowadzoną w niezwykle trudnych warunkach pogodowych i terenowych, rozlokowały się na leżach zimowych.

Działania wojenne wznowiono dopiero z końcem wiosny lata. W ich trakcie 10 czerwca doszło do trzydniowej bitwy pod Lidzbarkiem Warmińskim (Heilsbergiem), która była największą pod względem zaangażowanych sił (40-50 tys. Francuzów oraz ponad 80 tys. Rosjan i Prusaków) i poniesionych przez obie strony strat (ok 20 tys. zabitych i rannych) batalia napoleońska stoczona na dzisiejszym obszarze Polski. O znaczeniu tego starcia świadczy to, że nazwę „Heilsberg” umieszczono na Łuku Triumfalnym w Paryżu, wśród miejsc najważniejszych batalii Napoleona.

Łączący tradycję z historią festiwal „Rekonstrukcja Bitwy pod Heilsbergiem” odbywa się w Lidzbarku co roku w czerwcu na polu obok Term Warmińskich.

W ramach wydarzenia każdy może przenieść się do początków XIX wieku i poczuć się jak żołnierz epoki napoleońskiej podczas zwiedzania obozu wojskowego i podziwiania samej potyczki. Obozowi towarzyszą stoiska wystawców i rzemieślników, a przed główną rekonstrukcją widzowie mogą obejrzeć pokaz historycznej musztry. Festiwalowi towarzyszą również różnorodne wydarzenia artystyczne i edukacyjne. Główną jego atrakcją jest oczywiście inscenizacja bitwy z udziałem rekonstruktorów z różnych formacji: piechoty, jazdy i artylerii obu walczących stron.

Kolejna, ostatnia bitwa tej kampanii i wojny stoczona została 14 czerwca 1807 roku niedaleko Frydlandu (obecnie Prawdinsk w obwodzie królewieckim), około 43 km na południowy wschód od Królewca. Wojska francuskie (ok. 80 tys.) dowodzone przez cesarza Napoleona odniosły w niej zdecydowane zwycięstwo nad liczącą ok. 60 tys. żołnierzy armią koalicji prusko-rosyjskiej. W wyniku tej klęski (20-25 tys. zabitych i rannych żołnierzy rosyjskich przy o połowę mniejszych stratach francuskich) car Aleksander i król pruski Fryderyk Wilhelm zostali zmuszeni do podpisania pokoju.

Wojciech Szalkiewicz