Olsztyn24

Melchior Wańkowicz, autor książki „Na tropach Smętka”, nie był jedynym reportażystą, który w okresie międzywojennym podróżował po Prusach Wschodnich, i który swoje spostrzeżenia udokumentował w reportażach przedstawiających obrazy życia polskiej ludności zamieszkującej te tereny. Nie mniejsze od Wańkowicza zasługi dla poznania historii mieszkających w Prusach Wschodnich Polaków ma Jędrzej Giertych, autor wydanej w 1934 roku książki „Za północnym kordonem. Prusy Wschodnie”, której pierwsze powojenne wydanie nakładem Instytutu Północnego w Olsztynie, opracowane przez dra Jana Chłostę, zostało zaprezentowane dzisiejszego (9.03) wieczoru w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie.

Jędrzej Giertych, społecznik (harcerz), a później także wiodący polityk Stronnictwa Narodowego, w styczniu 1931 roku objął stanowisko attache kulturalnego w polskim konsulacie w Olsztynie, ale już w 1932 roku został usunięty z MSZ. Po powrocie do Warszawy oprócz działalności politycznej, w latach 1932 i 1933 zajmował się publikowaniem artykułów w Kurierze Warszawskim. Wśród tych publikacji spora część była poświęcona sytuacji Polaków w Prusach Wschodnich. W 1934 roku Giertych zebrał swoje artykuły prasowe poświęcone Warmiakom i Mazurom i własnym staraniem wydał ten zbiór w książce zatytułowanej „Za północnym kordonem. Prusy Wschodnie”.

W kampanii wrześniowej 1939 roku Jędrzej Giertych walczył w obronie Helu. Został wzięty do niewoli, w której przebywał do 1945 roku. Po wojnie wraz z rodziną opuścił Polskę. Zmarł w 1992 roku w Londynie.

W PRL informacje na temat Jędrzeja Giertycha podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Dopiero w ubiegłym roku Instytut Północny w Olsztynie zdecydował się na pierwsze po II wojnie światowej wydanie książki Giertycha „Za północnym kordonem. Prusy Wschodnie”. Wydawnictwo opracował i wstępem opatrzył dr Jan Chłosta. I właśnie spotkanie z dr. Chłostą i jego rozmowa z red. Ewą Zdrojkowską nt. Jędrzeja Giertycha i jego książki wypełniły dzisiejszy wieczór w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie.