Olsztyn24

Do Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku dotarła ważna informacja. Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu przeznaczył kwotę 96 tys. złotych na remont znajdujących się na Polach Grunwaldzkich ruin kaplicy pobitewnej z XV wieku. Pieniądze pochodzą z programu Ochrona Zabytków.

O pieniądze na remont ruin kaplicy pobitewnej - znajdującego się na Polach Grunwaldu zabytku nieruchomego związanego z bitwą pod Grunwaldem z 1410 roku - muzealnicy ze Stębarka zabiegali od kilku lat. M.in. w ubiegłym roku zainicjowali społeczną zbiórkę na ten cel. Jej efekt jednak nie był imponujący. Bez znaczących środków zewnętrznych inwestycji nie udałoby się przeprowadzić. Informacja z ministerstwa daje graniczącą z pewnością nadzieję, że jeszcze w tym roku ruiny 5-wiekowej kaplicy zostaną odnowione i zabezpieczone na kolejne lata.

- Ministerialne pieniądze na remont i konserwację ruin kaplicy muszą być wykorzystane jeszcze w tym roku - mówią pracownicy Muzeum pod Grunwaldem. - Jak tylko podpiszemy umowę z MKDNiS i środki znajdą się na naszym rachunku, rozpoczniemy procedurę wyłonienia wykonawcy inwestycji, a potem niezwłocznie przystąpimy do jej realizacji.

W tym roku planowane jest przeprowadzenie 1. etapu inwestycji. Obejmie on odgrzybianie powierzchni ścian kaplicy, oczyszczanie hydrościerne powierzchni pionowych, skośnych i cylindrycznych, spoinowanie murów i wzmocnienie powierzchni kamienia żelem. Prace przebiegać będą pod nadzorem archeologów. Na przyszły rok zaplanowano 2. etap remontu i konserwacji zabytku, w ramach którego naprawiony zostanie mur okalający ruiny kaplicy. Na tę część inwestycji muzealnicy muszą jednak znaleźć nowe źródło finansowania.

Budowę kaplicy na „pobojowisku” bitwy grunwaldzkiej rozpoczęli Krzyżacy rok po bitwie (1411). Jej ruina pozwala ustalić miejsce bitwy stoczonej tu 15 lipca 1410 roku. Kaplicę zbudowano dla uczczenia pamięci poległych. Stanęła ona na określonym intencyjnie miejscu. Uczeni przypuszczają, że mogło to być miejsce śmierci wielkiego mistrza, Ulricha von Jungingen. Mocą bulli papieskiej z 6 października 1412 roku kaplica otrzymała przywileje odpustów dla odwiedzających i wspomagających materialnie. Poświęcenie kaplicy nastąpił 12 marca 1413 roku. Już w następnym roku, podczas kolejnej wojny polsko - krzyżackiej, tzw. głodowej, budowla została „spalona ze wszystkim co do niej należało”. Wkrótce odbudowana - już murowana - była miejscem licznych pielgrzymek, również z ziem polskich. Świadczą o tym znalezione w ruinach monety, m.in. z czasów Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka, składane jako ofiary przez pątników. Umieszczony w kaplicy, słynący z cudów obraz Matki Boskiej przyciągał znaczną liczbę pielgrzymów, którymi zajmowało się siedmiu księży i trzech diakonów.

W latach trzydziestych XVI wieku, w okresie reformacji, pola uprawne, którymi kaplica była uposażona zostały przejęte przez księcia Albrechta. Księża katoliccy musieli opuścić kaplicę. Budowla zaczęła popadać w ruinę. Jej już zrujnowany stan potwierdzają zapisy z końca XVI wieku. Cały czas jednak odwiedzali ją liczni pielgrzymi i odbywały się tu uroczyste odpusty. W 1720 roku władze pruskie poleciły rozebrać ruinę, by w ten sposób ograniczyć liczbę pielgrzymujących, zlikwidować niekoncesjonowany handel podczas odpustów.

W 1798 roku właściciel majątku w Stębarku, Albrecht von Brandt, chciał odbudować kaplicę, nie otrzymał jednak od władz pruskich zgody pod pretekstem, że byłaby to okazja do pielgrzymek „a co odciągałoby zwykłych ludzi od pracy i przyzwyczajało do nieróbstwa i włóczęgostwa”. Pielgrzymki do ruiny kaplicy i wody pobliskiego stawku, która - jak wierzono - miała moc uzdrawiającą, notowane są jeszcze w latach sześćdziesiątych XIX wieku.

W 1901 roku na ruinie postawiono pomnik poległemu w bitwie grunwaldzkiej wielkiemu mistrzowi, przenosząc w tym celu leżący nieopodal „kamień Jagiełłowy” (zwany też „królewskim”), z którym związane były liczne legendy i podania ludowe.

W latach 1959 - 1982 przeprowadzono w obrębie ruiny badania archeologiczne, stwierdzając dobry stan zachowania części przyziemnej murów kaplicy. Była to budowla salowa, w połowie XV wieku powiększona (wym.: 12x23 m., wzniesiona z kamienia polnego, wzmocniona ośmioma przyporami. Od strony wschodniej widać zarys murów zakrystii lub dzwonnicy. W obrębie ruiny odkryto dwa groby zbiorowe, w których pochowano około 20 mężczyzn ze śladami okaleczeń bitewnych, zachowały się też groty bełtów kuszy. W najbliższym otoczeniu kaplicy odkryto trzy skupiska szczątków kości ludzkich (ok. 300), przeniesionych do miejsca poświęconego w XV - XVI wieku z innych pochówków na polach grunwaldzkich.

Kaplica została uznana za zabytek historii.