Olsztyn24

Po wakacyjnej przerwie do olsztyńskiego zamku powrócił dzisiaj (5.10) cykl spotkań dedykowanych znawcom i koneserom historii - Warsztaty bałtyjskie. Pierwsze ze spotkań w tym sezonie kulturalnym poświęcone było legendom o korzeniach Litwy i Litwinów.

Wykład zatytułowany „Rzymskie początki Litwy” wygłosił dr Ryszard Sajkowski z Ostródy, absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, specjalizujący się w historii Rzymu, były dyrektor Muzeum w Ostródzie i nauczyciel akademicki, członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia.

Podczas wykładu można było się dowiedzieć m.in., że mieszkańcy Europy łacińskiej stykając się z Litwinami zwracali uwagę na ich odrębność w sferze religii i języka od ludów sąsiednich. Źródeł tej odmienności poszukiwano w świecie antycznym. Stąd też język litewski dosyć wcześnie uznano za pokrewny łacinie, a jednym z argumentów za tą tezą była nazwa pruskiego ośrodka kultu pogańskiego Romowe, porównywana z Rzymem (Roma). Nawiązania do świata antycznego odnośnie Litwy były bardzo rozbudowane, a poszczególne ich wątki zaczęły żyć własnym życiem, odgrywając przy tym znaczną rolę polityczną i kulturową.

O rzymskiej genealogii Litwinów jako jeden z pierwszych wspominał Jan Długosz. Według tego pisarza po wojnach domowych za Pompejusza Wielkiego grupa Rzymian pod wodzą Willi, od którego w przyszłości wzięło swoją nazwę Wilno, wyruszyła na daleką północ w poszukiwaniu nowych siedzib. Opanowane przez siebie tereny, w nawiązaniu do dawnej ojczyzny, nazwali Litalią. Zapewne już przed Długoszem istniały konkurencyjne legendy wiążące początki Litwy z antyczną Italią. Tradycja ta zawarta jest m.in. w „Kodeksie Olszewskim” oraz „Latopisie Bychowca”, gdzie mowa jest o rzymskim wodzu Palemonie, który z powodów politycznych przybył na tereny późniejszej Litwy i tutaj założył swoje państwo. Członkami jego drużyny byli protoplaści wybitnych rodzin litewskich. Istnieje wiele wersji tej legendy, które różnią się zarówno co do pełnego imienia Palemona jak też datowania tych wydarzeń. Podanie to, jak i inne o podobnej treści, odegrały ważną rolę polityczną w utrwalaniu odrębności Litwinów od Polaków-Sarmatów w ramach jednej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W wielu środowiskach litewskich aż do XIX w. uznawane były za relacje o prawdziwych wydarzeniach.

Brak jest jednak „twardych” dowodów na rzymskie korzenie Litwinów, podobnie jak na teorie niektórych badaczy, że korzeni dzisiejszych mieszkańców kraju nad Niemnem i Wilią należy doszukiwać się na terenie dzisiejszej Danii.

Więcej o wykładzie dra Sajkowskiego w naszej wideo relacji.

Przypomnijmy, że organizatorami Warsztatów bałtyjskich są Muzeum Warmii i Mazur i Towarzystwo Naukowe Pruthenia.