Olsztyn24

W poniedziałek, 27 grudnia, minie 40 lat od śmierci Emilii Sukertowej-Biedrawiny, patronki Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie. Z tej okazji w Starym Ratuszu WBP odbyła się dziś (21.12) konferencja naukowa poświęcona Sukertowej-Biedrawinie, a w patio ratusza odsłonięto tablicę upamiętniającą patronkę biblioteki.

Patronka WBP była działaczką społeczno-oświatową, pisarką, historykiem. Przez lata związana była z regionem Warmii i Mazur. Po I wojnie światowej uczestniczyła w pracach organizacji plebiscytowych, w latach 1923-1933 w redakcji Gazety Mazurskiej, a w latach 1924-1938 Kalendarza dla Mazurów. Zorganizowała Muzeum Mazurskie w Działdowie.

Po wojnie była kierownikiem Instytutu Mazurskiego, następnie Stacji Naukowej Polskiego Towarzystwa Historycznego w Olsztynie. Wydała m.in. prace: Polskość Mazowsza pruskiego (1925), Mazurzy w Prusach Wschodnich (1927), Karty z dziejów Mazur (1965).

W ramach dzisiejszej konferencji wygłoszone zostały dwa referaty: „Aby Emilia Sukertowa-Biedrawina blaskiem świeciła” autorstwa dr. Jana Chłosty oraz „Działalność kulturotwórcza Emilii Sukertowej-Biedrawiny na przykładzie Muzeum Mazurskiego w Działdowie”, który wygłosił Grzegorz Mrówiński z Towarzystwa Ziemi Działdowskiej.

Uczestnikami konferencji byli m.in. Marzena Wilamowska-Korsak - wnuczka Emilii Sukertowej-Biedrawiny oraz prof. Janusz Jasiński, przed laty podwładny patronki Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie.

- Babcia nie była taką typową babcią, która gotuje, zajmuje się wnukami, chodzi na spacery - wspominała Emilię Sukertową-Biedrawinę wnuczka, obecnie doktor na Wydziale Nauk Technicznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. - Babcia bardziej dbała o nasz rozwój intelektualny. Dzięki niej poznaliśmy dużo ciekawych ludzi, bo mimo, że babcia z nami nie mieszkała, życie kulturalne w naszym domu kwitło. Spotykaliśmy się z babcią najczęściej na niedzielnych obiadach. Niestety, nie przejęłam po babci zamiłowania do historii, bardziej interesują mnie, podobnie jak większość mojego rodzeństwa, nauki ścisłe.

- Emilia Sukertowa-Biedrawina była moją pierwszą szefową - powiedział natomiast prof. Janusz Jasiński. - Była bardzo wymagająca, ale dzisiaj bardzo jej za to dziękuję.

Tablicę poświęconą pamięci Emilii Sukertowej Biedrawiny przygotowano z brązu, według projektu artysty plastyka z Olsztyna Urszuli Szmyt. Symboliczną wstęgę z tablicy zdjęli: marszałek województwa Jacek Protas, Marzena Wilamowska-Korsak i Rudolf Bażanowski, biskup diecezji mazurskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

********

Życiorys Emilii Sukertowej-Biedrawiny

Emilia Sukertowa-Biedrawina urodziła się 29 stycznia 1887 r. jako najstarsza z trojga dzieci przemysłowca Hugona Zacherta i Wiktorii Gundelach. Dzieciństwo Emilii Zachertówny upływało w środowisku fabrycznej Łodzi. Po śmierci ojca, około roku 1900, wraz z matką przeniosła się do Warszawy - tam ukończyła gimnazjum rosyjskie. Mimo bardzo dobrych wyników w nauce nie mogła podjąć studiów uniwersyteckich w Warszawie, bowiem w tym okresie uczelnie wyższe w zaborze rosyjskim były niedostępne dla kobiet. Studiowała więc w Towarzystwie Kursów Naukowych, w prywatnej szkole sztuk pięknych Conti oraz Akademii Eksportowej w Wiedniu.

Pod wpływem warszawskiej inteligencji ewangelickiej zainteresowała się Mazurami, a poznawszy je bliżej, zdecydowała, że sprawie mazurskiej poświęci całe swe życie.

20 sierpnia w 1912 r. poślubiła Stanisława Alfreda Sukerta, starszego o dziewiętnaście lat kupca z Warszawy i urodziła dwie córki, Wandę i Bożenę. Stanisław Sukert zmarł w 1927 r. Rok później kolejnym mężem Emilii został Józef Biedrawa - to małżeństwo z kolei było bezdzietne. W 1934 r. zamieszkali w Działdowie, zaś niedługo później, ze względu na zbliżające się niebezpieczeństwo wojny, wyjechali do Warszawy - i tak zaczęła się ich tułaczka wojenna. W czasie wojny ukrywali się pod nazwiskiem Bernatowicz. Józef Biedrawa nie doczekał się wyzwolenia, zmarł w kwietniu 1944 r. - pochowany jako Józef Bernatowicz na krośnieńskim cmentarzu. Emilia Sukertowa-Biedrawina do Olsztyna przybyła w 1945 r. wraz z matką i rodziną córki.

Jeszcze przed 1914 r. uczestniczyła w tajnym Towarzystwie Równouprawnienia Kobiet, które z czasem zaczęło działać legalnie jako Stowarzyszenie Umysłowo Pracujących Kobiet. Po wybuchu I wojny światowej działała w Towarzystwie Opieki nad Ofiarami Wojny, wtedy też pierwszy raz zetknęła się z Mazurami.

W 1919 r. została skierowana do pracy w Mazurskim Komitecie Plebiscytowym. Od 1921 r. była aktywną działaczką w Związku Obrony Kresów Zachodnich. Pomagała w powstaniu Mazurskiego Domu Ludowego w Działdowie (1922 r.), założyła również Muzeum Mazurskie w Działdowie (1927 r.), w którym pracowała jako kustosz (zabiegała o eksponaty, zgromadziła m.in. sporą liczbę kafli mazurskich). Prowadziła koło krajoznawcze dla młodzieży przy Dziadowskim Seminarium Nauczycielskim (1927 r.), utworzyła Towarzystwo Przyjaciół Mazur (1929 r). Organizowała również kursy rolniczo-gospodarskie dla dziewcząt. Kursy te dały początek powstałej w 1930 r. Państwowej Szkole Rolniczej Żeńskiej w Malinowie.

Liczne podróże po kraju, wakacje, które spędzała z rodziną w dolinie Prądnika (Wyżyna Olkuska w woj. małopolskim), przyczyniły się do wzbudzenia zainteresowania Emilii zbieraniem bajek, legend oraz historii zwiedzanych okolic. Fascynowało to Biedrawinę i niewątpliwie miało wpływ na jej debiut literacki, którym były „Legendy mazurskie” (1923). W latach 1923-1933 tworzyła „Gazetę Mazurską” - najpierw jako sekretarz, a następnie jako redaktor naczelny. W okresie 1924-1938 redagowała „Kalendarz dla Mazurów”, a w latach 1957-1965 - kwartalnik pt. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, w którym dominowała tematyka przeszłości ziem Polski północno-wschodniej. Emilia napisała wiele artykułów poświęconych przeszłości Mazur, opisywała wydarzenia historii, dzieje miast i miasteczek mazurskich, podejmowała tematy z zakresu kultury ludowej, zajmowała się też świadomością narodową w mazurskiej i warmińskiej pieśni ludowej. Łącznie wydrukowała ok. 1800 zarówno dłuższych jak i krótszych tekstów - wszystkie cechuje nadzwyczajna dbałość o formę i treść (jak np. wspomnienia „Dawno i niedawno”, wyd. 1965 r.).

Emilia Sukertowa-Biedrawina od dawna pragnęła stworzyć w Olsztynie większy ośrodek naukowy, więc dzięki uporowi i dużemu zaangażowaniu stała się organizatorką tegoż warsztatu i środowiska humanistycznego. Pierwszą biblioteką naukową, jaka powstała (lipiec 1945 r.) w Olsztynie, była biblioteka Instytutu Mazurskiego - jeden z paragrafów statutu Instytutu mówił, iż do jego zadań należy „utrzymanie i prowadzenie biblioteki regionalnej i muzeum regionalnego”. Emilia Sukertowa-Biedrawina widziała potrzebę powstania biblioteki, która mogłaby stać się warsztatem pracy dla badaczy kultury i historii regionu. W związku z brakiem środków na zatrudnienie bibliotekarza prace biblioteczne przejęła sama Emilia Sukertowa-Biedrawina. Starała się ratować z pożogi wojennej wszelkie pamiątki polskości, druki oraz książki, które ocalały po niszczycielskich działaniach wojennych. Chcąc zabezpieczyć i zgromadzić regionalne zbiory biblioteczne uzyskała stosowne zgody i rozpoczęła indywidualną akcję zbierania książek, polegającą na penetrowaniu opuszczonych domów. Przygodom z książką regionalną towarzyszyły wyjazdy do innych miast - brak transportu, kredytów i rąk do pracy sprawił, że Biedrawina musiała sama jeździć po województwie i zwozić książki na własną rękę. Tak więc księgozbiór przyszłej Biblioteki Ośrodka Badań Naukowych w części pochodził z rozproszonych księgozbiorów poniemieckich.

W 1948 roku biblioteka Instytutu liczyła około 5 tys. woluminów o tematyce związanej z regionem, wtedy też Emilia Sukertowa-Biedrawina dała się poznać jako niezłomny bibliograf, publikując od 1958 r. na łamach „Komunikatów Mazursko-Warmińskich” ogólną bibliografię Warmii i Mazur za lata 1944-1960.

Następnie Emilia została sekretarzem generalnym oraz kierownikiem Instytutu Mazurskiego, który został przekształcony w Stację Naukową Polskiego Towarzystwa Historycznego. Upowszechniała też wiedzę o regionie w sposób wszechstronny: udzielała informacji, opracowywała kwerendy, dostarczała materiały władzom i naukowcom, publikowała artykuły o działalności i cennych nabytkach Biblioteki, organizowała wystawy - a do niektórych z nich opracowywała katalogi i przewodniki (np. „Wystawa Kopernika w Olsztynie” otwarta w 403 rocznicę śmierci wielkiego astronoma - 1946 r., „Pokaz druków mazurskich XVI-XX wieku”, „Działacze Mazur i Warmii epoki Mickiewicza” - 1956 r., „Walka o społeczne i narodowe wyzwolenie ludności Mazur i Warmii” - 1956 r.).

Powszechnie lubiana i szanowana za swą pracowitość wielokrotnie spotykała się z wyrazami szacunku i uznania.

Nagrodzona:

Złotą Odznaką Mazurskiego Związku Ludowego (1919),
Krzyżem Kawalerskim „Polonia Restituta” (1930),
Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury (1937).

Po wyzwoleniu otrzymała:
Złoty Krzyż Zasługi (1954),
Krzyż Oficerski (1959),
Komandorski Order Odrodzenia Polski (1967).

Honorowe nagrody:
Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (1950),
Złota Odznaka Tysiąclecia (1963),
Złota Odznaka „Zasłużonym dla Warmii i Mazur” (1965).

W 1965 r. już na emeryturze została honorowym kuratorem Stacji Naukowej oraz honorowym prezesem Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1967 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie nagrodziło ją za całokształt pracy nagrodą wojewódzką, a w 1968 r. - otrzymała nagrodę regionalną im. Michała Lengowskiego. Pośmiertnie Emilia Sukertowa-Biedrawina została odznaczona Medalem „Rodła” (1986).

Ostatnie lata swego życia Emilia Sukertowa-Biebrawina poświęciła na pisanie wspomnień. Zmarła 27 grudnia 1970 r. Pochowano ją na cmentarzu komunalnym w Olsztynie, w Alei Zasłużonych.

^{(źródło życiorysu: WBP w Olsztynie)}